Konkatedra p.w. św. Jadwigi Śląskiej

Najstarsza, pochodząca ze średniowiecza świątynia zielonogórska, położona w obrębie zespołu staromiejskiego.

Historia
Budowa pierwszego kościoła parafialnego (do połowy XV w. pw. św. Mikołaja) miała miejsce zapewne w drugiej połowie XIII w. Gotycką świątynię wzniesiono pod koniec XIV lub na początku XV w., być może po pożarze, jaki miał miejsce w 1419 r. Początkowo zielonogórską farą opiekowali się książęta głogowsko-żagańscy. W 1427 r. miało miejsce przejęcie patronatu od księcia Henryka IX przez konwent augustiański w Żaganiu. Od tego czasu aż do 1544 r. proboszczami byli zakonnicy. Przejściowo, w latach 1544-1651 świątynia znajdowała się w rękach protestantów. W niedługim czasie po wzniesieniu kościoła dostawiono wieżę i od południa kruchtę. Pod koniec XV lub na początku XVI w. budowlę powiększono o jednopiętrową przybudówkę, którą dostawiono do południowej ściany prezbiterium. W dobudówce urządzono kaplicę z emporą. Na parterze znajdowała się kaplica Oliwna, a na piętrze tzw. chór polski. W obydwu kaplicach zachowały się sklepienia gwiaździste. Podczas pożaru, który wybuchł w 1582 r., świątynia została zniszczona. Odbudowano ją w tym samym kształcie, jedynie od zachodu dostawiono kruchtę. Po kolejnym pożarze (1651), przebudowa kościoła trwała ćwierć wieku. Wówczas zamurowano okna gotyckie i wykuto mniejsze, półkoliste. W drugiej połowie XVIII w. miała miejsce katastrofa, bowiem w 1776 r. runęła wieża, niszcząc dużą część prezbiterium i nawy północnej wraz z przęsłami sklepień. W trakcie czteroletniej odbudowy podwyższono mury obwodowe prezbiterium, wnętrze kościoła przykryto nowymi sklepieniami, nawę oraz prezbiterium nakryto wspólnym dachem. Ponadto dokonano zmian w elewacjach oraz odbudowano wieżę, z tym że jej wysokość ograniczono do połowy wysokości tej starszej. W 1832 r. wieżę podwyższono i nadano jej formę klasycystyczną. Kościół pw. św. Jadwigi Śląskiej w takim kształcie przetrwał do czasów obecnych.

Opis
Zielonogórski kościół, zbudowany z cegły i częściowo z kamienia, to trójnawowa budowla halowa z wydłużonym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium. W głównej części jest nakryta dachami wielospadowymi. Na przybudówkach założono daszki pulpitowe i dwuspadowe z naczółkami. Okna gotyckie zachowały się jedynie w kaplicy przy prezbiterium. Pozostałe mają kształt prostokątny i są zamknięte łukiem odcinkowym. Wieża jest zwieńczona tarasem oraz kopułą i ozdobiona narożnymi pilastrami oraz profilowanymi gzymsami. Wysokie okna są półkoliście zamknięte. Nawę oraz prezbiterium przykrywają sklepienia kolebkowo-krzyżowe, natomiast kaplicę Matki Boskiej Ostrobramskiej sklepienie sieciowe. Ponadto nad kaplicą i chórem polskim, zwanym też chórem sukienników, znajduje się sklepienie gwiaździste. W nawie sklepienia są podtrzymywane przez wieloboczne filary. We wnętrzu świątyni zachowały się elementy zabytkowego wystroju i wyposażenia, jak dwa ołtarze boczne: Najświętszego Serca Jezusowego i św. Józefa z drugiej połowy XIX w., neogotycka ambona z 1859 r., chór muzyczny z 1672 r. i prospekt organowy z organami z 1912 r., wykonanymi przez firmę „Schlag und Soehne” ze Świdnicy. Ponadto w świątyni znajdują się poźnogotyckie rzeźby świętych: Jadwigi i Anny Samotrzeć z XV w. oraz wykonany czarną kreską rysunek z początku XVI stulecia, przedstawiający świątynię Grobu Chrystusowego w Jerozolimie. Pierwotnie znajdował się on w kościele w Złotniku koło Żar. Został wyjęty z ruin budowli, poddany konserwacji i w 1998 r. zainstalowany w zielonogórskiej farze. Na ścianach wisi kilka kamiennych, renesansowych i barokowych płyt epitafijnych. Ołtarz główny jest współczesnym dziełem wykonanym w latach siedemdziesiątych XX wieku przez profesora Leona Torwirta.
Świątynia jest dostępna dla zwiedzających przez cały rok.
Oprac. dr Krzysztof Garbacz,

Konkatedra św. Jadwigi Śląskiej w Zielonej Górze - kościół ufundowany w II poł. XIII w. przez księcia Konrada I głogowskiego poświęcony św. Jadwidze (skądinąd babce fundatora), budowany od 1272, ukończony w 1294 przez Henryka Głogowczyka, syna Konrada; sam fundator został pochowany w obrębie świątyni. Kościół ten jest najstarszym zachowanym zabytkiem w mieście.
Po pożarze, który strawił kościół w 1419, powstała ceglana konstrukcja widocznej do dziś halowej bryły kościoła. Zachowane do dziś elementy gotyckie widoczne są w elewacji, w przyporach, w południowym portalu i niektórych oknach z ich ostrołukowym kształtem, a także wewnątrz, gdzie widoczne są gotyckie arkady międzynawowe, łuk tęczowy i portale.
Kościół płonął jeszcze kilkakrotnie, m.in. w wielkim pożarze miasta w 1582 (spłonął wówczas także kościół św. Jana) runęło sklepienie, a także w 1627 i 1651. Po tym ostatnim, bardzo dotkliwym, kościół odbudowywano ćwierć wieku. W tym czasie m.in. mniejsze, półkoliste okna kościoła zastąpiły dotychczasowe gotyckie, podwyższono mury, a dotychczasowy wspólny dach dwuspadowy nakrywajacy całą świątynię zastąpiono łączonym, oddzielnym dla nawy głównej i dla naw bocznych. W 1776 roku zawaliła się pękająca od dawna wieża kościoła, razem z nią runęły fragmenty ścian prezbiterium oraz nawy północnej, a także przęsła sklepień. Po tej katastrofie odbudowa trwała do 1780, dach budowli zyskał widoczny dziś kształt – niski i rozczłonkowany – zakłócający proporcje budowli. Klasycystyczna, czterokondygnacyjna, zwieńczona tarasem i kopułą wieża z 1832 roku dopełnia współczesnego obrazu kościoła.
Książęta głogowsko-żagańscy patronowali głównemu kościołowi parafialnemu Zielonej Góry aż do roku 1427, kiedy książę Henryk IX przekazał farę żagańskiemu konwentowi augustiańskiemu. Kiedy ostatni z augustiańskich proboszczów Zielonej Góry, Paweł Lenberg, przeszedł na luteranizm, kościół przejęli w 1544 protestanci. Zmienne losy wojny trzydziestoletniej w I poł. XVII w. skutkowały w Zielonej Górze zmiennymi losami tak kościoła św. Jadwigi, jak i sporami wokół prawa korzystania z cmentarza przy ewangelickim kościele św. Trójcy. Trzy lata po zawarciu pokoju westfalskiego, w 1651, ostatni pastor ewangelicki opuścił Zieloną Górę i oba kościoły przeszły w posiadanie katolików.
W wyposażeniu kościoła św. Jadwigi zachował się barokowy chór z malowanymi przedstawieniami świętych z XVII w. i renesansowa kuta krata przy wejściu do Kaplicy Oliwnej.
W 1992 roku bullą Totus Tuus Poloniae populus papież Jan Paweł II, w ramach reorganizacji administracji Kościoła w Polsce, powołał do istnienia diecezję zielonogórsko-gorzowską przenosząc jej stolicę z Gorzowa Wielkopolskiego do Zielonej Góry, a dotychczasowy kościół parafialny św. Jadwigi z dniem 7 czerwca 1992 r. podniósł do godności Konkatedry diecezji zielonogórsko-gorzowskiej.
W 1993 roku przy konkatedrze została powołana Zielonogórska Kapituła Kolegiacka pw. św. Jadwigi.
W 2012 z okazji rozpoczęcia Roku Wiary i odpustu św. Jadwigi Śląskiej biskup Stefan Regmunt poświęcił drzwi spiżowe będące głównym wejściem do konkatedry zielonogórskiej.
W 2014 poświęcono odnowioną Kaplicę Ogrójcową, w której odsłonięto na ścianach zachowane fragmenty fresków przedstawiające sceny z Ogrójca. Kaplica ta w latach 1968-2008 była miejscem modlitwy miejscowej wspólnoty greckokatolickiej.
16 października 2017 z okazji 750-lecia kanonizacji św. Jadwigi Śląskiej biskup Tadeusz Lityński poświęcił pomnik św. Jadwigi postawiony przy konkatedrze.


  • Tekst pochodzi z portalu Wikipedia.

    • Epitafium Marii Kretschmer † 1718

                   

    Epitafium Marii Rosiny Kretschmer zd. Schuberth, urodzonej 30 kwietnia 1690 roku. W dniu 4 lutego 1717 roku wyszła za mąż za Ignatza Josepha Kretschmera. Zmarła w wieku 27 lat i 10 miesięcy po półrocznej chorobie 28 lutego 1718 roku.

    Epitafium Anny Kuber † 1671

                   

    Epitafium Anny Kuber, urodzonej w 1624 roku. w 1642 roku wyszła za mąż za Georga Kubera. Zmarła w 1671 roku.
    Płyta inskrypcyjna bardzo niewyraźna oraz częściowo zasłonięta przez krzewy.

    Epitafium Joannesa Senftleben † 1691

                   

    Epitafium Joannesa Franciscusa Senftleben, zmarłego 22 maja 1691 roku.

    Epitafium Carla Semlera † 1814

    Epitafium Carla Semlera, od 1795 roku tutejszego proboszcza a ponadto Archiprezbitera i inspektora szkolnego na okręg Zielonogórski, urodzonego 12 września 1769 roku a zmarłego 11 września 1814 roku.

    Zamknij okno